Krempna  
  Kotań  
 

Grab

 
  Ożenna  
  Wyszowatka  

 
 

 

 

 

G R A B

(krótki rys historyczny)

 

Grab położony jest w dość rozległej dolinie potoku Ryjak. Jest to jedna z najstarszych wsi w okolicy, która powstała w drugiej połowie XV w. Informacja z 1490 roku podaje, że król Kazimierz Jagiellończyk poświadczył, iż Jan Wojszczyk ze Żmigrodu zapisał żonie Jadwidze 2000 grzywien posagu i wiana na połowie miasta Żmigród i wsi doń przyległych, wśród których wymienia się Grab. Wieś leżała przy trakcie handlowym, prowadzącym ze Żmigrodu i Krempnej przez Przełęcz Beskid na południową stronę Karpat. O szlaku tym wspominają dokumenty z połowy XV wieku. W 1497 roku miał miejsce napad mieszczan ze słowackiego Bardejowa na wioskę Grab w odwet za ataki beskidników na kupców. Rejestr poborowy woj. krakowskiego z roku 1581 podaje, że Grab stanowi własność Mikołaja Stadnickiego.

Od chwili lokacji istniała tu parafia prawosławna, do której należały: Radocyna, Długie, Ożenna, Świątkowa Mała, Wyszowatka, Nieznajowa i Rostajne. Świadczy to o dużym znaczeniu wsi. Na początku XVII w. była to już parafia greckokatolicka.

W latach 1769 – 1770 w okolicach Grabiu znajdował się jeden z obozów konfederatów barskich, dowodzonych przez Kazimierza Pułaskiego. W styczniu 1770 roku, pod nieobecność konfederatów, wojska carskie zajęły Grab. Jednak 13 stycznia Pułaski i Mączyński odbili obóz. W 1849 roku traktem do granicy przeszły wojska rosyjskie, idące na pomoc Austrii w celu stłumienia powstania węgierskiego. Do granicy Galicji odprowadzał je sam car Mikołaj I. Pamięć o tym wydarzeniu, jak podają przedwojenne kroniki, wciąż była żywa wśród mieszkańców wsi. Na przełomie XIX/XX w. funkcjonowała tu szkoła ludowa, poczta, telegraf i czytelnia.

W 1911 roku część mieszkańców próbowała przejść na prawosławie w wyniku działalności duchownego prawosławnego o. Maksyma Sandowycza (+ 1914), który krzewił prawosławie oraz orientację prorosyjską wśród Łemków.

II wojna światowa nie oszczędziła też mieszkańców Grabiu. Część wywieziono na przymusowe roboty, a część ewakuowano podczas bitwy dukielskiej. Wiosną 1945 roku ponad połowę mieszkańców wsi wywieziono do ZSRR. W 1947 roku w ramach akcji „Wisła” pozostałych wysiedlono w woj. gorzowskie i gdańskie. W latach 50-tych osiedliły się w Grabiu rodziny z okolic Jasła i Nowego Targu. Po 1956 roku pozwolono niektórym dawnym mieszkańcom wrócić, jeżeli był wolny dom i kawałek pola.

Dziś we wsi mieszka kilka rodzin łemkowskich. Pozostało także kilka łemkowskich chyży oraz wiele urokliwych przydrożnych krzyży i kapliczek.  Pamiątką przeszłości jest także dawny łemkowski cmentarz parafialny z pięknymi żeliwnymi i kamiennymi krzyżami. Na terenie wsi znajdują się również dwa cmentarze z I wojny światowej (nr 4 i nr 5), zaprojektowane przez Duszana Jurkovicza.

Do roku 1953 istniała w Grabiu greckokatolicka cerkiew zbudowana w roku 1808 pod wezwaniem św. Kosmy i Damiana. Uległa jednak zniszczeniu na skutek pożaru. Na placu pocerkiewnym zbudowano drewnianą kaplicę pod wezwaniem Matki Bożej Śnieżnej. Obecnie jest to kościół filialny parafii Krempna i służy mieszkańcom Grabiu, Ożennej i Wyszowatki.

 

 
       
     
   

aktualności  |  ogłoszenia  |  historia  |  patronowie  |  grupy  |  okolice  |  ciekawe strony  |  fotogaleria

© Achim 2009