Krempna
	Kotań
	Grab
	Ożenna
	Wyszowatka

 

K O T A Ń

(krótki rys historyczny)

Kotań rozciąga się u stóp wzniesienia Kolanin na trasie Krempna – Ożenna. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od kocenia się owiec wypasanych w okolicy. Wieś powstała w XVI w. lokowana na prawie wołoskim. Po raz pierwszy wymieniona jest w roku 1541. Rejestr poborowy woj. krakowskiego z roku 1581 podaje, że Kotań jest wsią królewską należącą do starostwa w Bieczu. Franciszek Ferdynand Lubomirski w 1763 roku wydał dokument dotacyjny dla greckokatolickiej cerkwi w Kotani, mocą którego przekazał pod budowę cerkwi pole zwane „Pawlikówka”. Kotań stanowiła oddzielną parafię do roku 1799, kiedy to włączono ją jako filię do greckokatolickiej parafii w Krempnej. W końcu XIX wieku Kotań miała 316 mieszkańców, z czego 300 było grekokatolikami, a pozostali łacinnikami. W wyniku tzw. „schizmy tylawskiej” (1926) część mieszkańców przeszła na prawosławie, budując własną cerkiew (tzw. czasownię). Świątynia ta istniała do lat pięćdziesiątych (XX w.) i nieużywana uległa zawaleniu.

Lata wojny dotkliwie zniszczyły wieś i jej mieszkańców. Jej dalsze losy były podobne do losów sąsiednich miejscowości. Część mieszkańców wysiedlono na Ukrainę (1945), a dwa lata później w ramach akcji „Wisła” pozostałych deportowano na teren województwa zielonogórskiego. Po utworzeniu w 1969 roku rzymskokatolickiej parafii w Krempnej, Kotań stała się jej filią.

W latach pięćdziesiątych na opuszczonych terenach utworzono PGR, a w siedemdziesiątych pracowali w nim więźniowie z zakładów karnych o złagodzonym rygorze istniejących w Kotani i okolicznych wsiach. Obecnie zabudowania byłego PGR-u, stanowią własność diecezji rzeszowskiej i służą jako diecezjalny ośrodek wypoczynkowo-szkoleniowy.

Perełką architektoniczną jest kotańska cerkiew pochodząca prawdopodobnie z przełomu XVIII/XIX w. Uznawana jest za jedną z najpiękniejszych budowli cerkiewnych na Łemkowszczyźnie. Nad wejściem widnieje data 1841, co może oznaczać budowę lub raczej przebudowę. Wtedy to nałożono na dachy modną blachę zastępując nią wcześniejsze pokrycie gontowe, co okazało się na czasy zaborów i wojen zbawiennym, gdyż skutecznie chroniło budowlę przed zaciekami. W latach sześćdziesiątych XX w wykonano prace renowacyjno-konserwatorskie, polegające na ponownej przebudowie cerkwi i przywróceniu poszycia gontowego.

W roku 1962 wywieziono ikonostas i pozostałe wyposażenie umieszczając je w Muzeum Ikon w Łańcucie. W latach 2003 – 2004 wymieniono gont na całej powierzchni cerkwi. Aktualnie świątynia jest w stanie idealnym. Wierna kopia cerkwi znajduje się w Skansenie we Lwowie, jako przykład wzorcowej architektury łemkowskiej.

W lipcu 2010 roku 16 ikon dawnego ikonostasu powróciło na swoje dawne miejsce. W roku 2012 zwrócono dalszą część wyposażenia. Dziś można je oglądać w całej swej okazałości, chociaż wymagają konserwacji. W 2013 roku zrekonstruowana została nastawa ołtarzowa w której umieszczona jest kopia  XVII-wiecznej ikony św. Kosmy i Damiana, obecnie znajdującej się w łańcuckich zbiorach muzealnych. Kopię - obraz olejny na płótnie namalował artysta Adrian Kozak z Krosna).

Obecnie można obejrzeć w cerkwi:

·  Ikonostas (fragment) – Ukrzyżowanie, Prorocy, Pantokrator, Apostołowie, Ostatnia
    Wieczerza (XVIII w.)

·  Nastawa ołtarzowa  (rama XVIII w.) z kopią XVII-wiecznej ikony św. Kosmy i Damiana

·  Lichtarze ołtarzowe (XVIII w.)

·  Ikona – Męka Pańska (XVIII w.)

·  Ikona – Trójca Święta (XVIII w.)

·  Ikona – św. Mikołaj (XVII w.)

·  Ikona – Bogurodzica (fragment, XVIII w.)

·  Ikona – Zdjęcie z krzyża (XVIII w.)

·  Feretron (XVIII w.)

·  2 Chorągwie (XIX w.)

W ogrodzeniu przycerkiewnym znajduje się lapidarium powstałe w 1965 roku. Są to nagrobki  przeniesione z cmentarzy okolicznych nieistniejących już wsi (ok. 20 krzyży). W 2005 roku grupa „Magurycz” odnowiła wszystkie nagrobki, które ukazują kunszt łemkowskich kamieniarzy. Za cerkwią cmentarz łemkowski ze współczesną stylizowana bramą.

Cerkiew usytuowana jest na „Polsko-Słowackim Szlaku Architektury Drewnianej” i stanowi dla turystów wielką atrakcję.

ROZMIESZCZENIE DOMÓW W KOTANI W 1944 ROKU

aktualności  |  ogłoszenia  |  historia  |  patronowie  |  grupy  |  okolice  |  ciekawe strony  |  fotogaleria

© Achim 2009